Οι θρησκείες κατά κατά τους πιστούς θεωρούνται ότι είναι θεόπνευστες. Όμως ακόμα και μερικοί πιστοί αποδέχονται ότι δεν είναι καθ ολοκληρία τα κείμενα θεόπνευστα. Έτσι κάποια κείμενα της π.δ. Μπορεί να θεωρούνται από αρκετούς πιστούς σαν ιστορικά ντοκουμέντα ή σαν παραδόσεις λαών. Είναι μια θεμιτή υπόθεση που δεν αναιρεί την σημασία των κειμένων, αλλά υποχρεώνει σε μια διαφορετική ανάγνωση.
Αν παρατηρήσουμε τις θρησκείες σαν μη πιστοί, νομίζω οτι μπορούμε να καταλήξουμε στο ότι ένας βασικός άξονας που είναι δομημένες είναι το ότι προσφέρουν στα μέλη της ομάδος που απευθύνονται ένα τρόπο για να αντιμετωπίζουν ατομικά και συλλογικά την ζωή τους. Ένα τρόπο που απευθύνεται όχι μόνο σε πνευματικά ερωτήματα, αλλά απαντά και σε πρακτικά θέματα της καθημερινότητας. Είναι πολύ πιθανό ότι κάποιος που δεν είναι πιστός θα θεωρεί πως τα θέματα της πνευματικότητας και τα περί Θεού είναι αρλούμπες, κατανοητό αν και ακριβώς αυτή η θεώρηση για τους πιστούς αποτελεί βλασφημία. Όμως πιστοί και μη πιστοί, μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι αν κάνουμε ένα διαχωρισμό, σε κάποιον βαθμό αυθαίρετο, αλλά περιγράφοντα πραγματικό γεγονός, οι θρησκείες προσφέρουν μια συνταγή πρακτικών γραμμών που καλούνται να ακολουθήσουν οι πιστοί, και αυτές οι γραμμές φαίνεται να προκύπτουν σαν συσσωρευμένη και συνισταμένη της εμπειρίας και της κοινωνικής οργάνωσης, της ομάδος που δέχεται αυτή την θρησκεία κατά τον χρόνο δόμησής της ή αποκάλυψης. Πρακτικές που δεν αφορούν ειδικά την θρησκεία, σε κάποιο περιορισμένο θεολογικό ιδεατό πλαίσιο, αλλά το σύνολο της κοινωνικής ζωής σε πάρα πολλές εκφάνσεις της.
Έτσι λοιπόν οι θρησκείες ενέχουν μια ορισμένη συλλογιστική του χρόνου παραγωγής τους και κατά μια έννοια μπορούμε να πούμε ότι είναι σε ένα βαθμό απότοκες της κοινωνίας που εμφανίζονται. Αυτό δεν αναιρεί τον πιθανά θεόπνευστο χαρακτήρα τους, αλλά τον περιορίζει ως προς την απόλυτη καταγραφή της Θείας βούλησης, σε κάθε στοιχείο τους. Ήτοι η “Φιλοκαλία των ιερών νηπτικών” μπορεί να είναι συγχρόνως ένα θεόπνευστο βιβλίο για την πνευματική εξέλιξη, αλλά και ένα σύνολο εμπειρικών κανόνων αειφορίας κατά την παραγωγική διαδικασία και υγιεινής διαβίωσης, σύμφωνα με τις γνώσεις της εποχής.
Το πρόβλημα είναι ότι οι κοινωνίες αλλάζουν, οι γνώσεις μας αλλάζουν, οι παραγωγικές συνθήκες αλλάζουν, το περιβάλλον που δρουν οι ομάδες αλλάζει και πάει λέγοντας. Όμως οι θρησκείες θεωρούμενες από τους πιστούς σαν Θεία αποκάλυψη εμφανίζουν μια αμετατροπία στο να συνδιαλέγονται με τις νέες συνθήκες και να δίνουν απαντήσεις. Με τους πιστούς και κυρίως τα ιερατεία να προσπαθούν να ακολουθήσουν κανόνες άλλων εποχών και συνθηκών αντί να τους αναδιαμορφώσουν ως προς τις νέες συνθήκες, κρατώντας τα πνευματικά χαρακτηριστικά που ενδεχομένως είναι όντως Θεόπνευστα, και δίνουν δρόμους πνευματικής εξέλιξης. Επισημαίνω πάλι ότι μιλώ για κάποιες πρακτικές συμβουλές που έχουν χωροχρονικά εντοπισμένο χαρακτήρα και χρησιμότητα, και περιέχονται μέσα σε θρησκευτικά κείμενα και παραδόσεις, χωρίς να είναι απαραίτητα θεόπνευστες διαχρονικές συμβουλές.
Εκεί και όταν οι συνθήκες εξελίσσονται ταχύτερα οι Θρησκείες αναγκάζονται εκ των πραγμάτων να εξελίσσονται και αυτές. Αυτό μπορεί να συμβαίνει αφανώς με τους πιστούς να επιλέγουν μια προσωπική σχέση με την θρησκεία ή με τα ιερατεία να ανακαλύπτουν συμβολικές εξηγήσεις σε σημεία που θεωρούσαν πρότερα κυριολεκτικά. Όμως μιλώντας τουλάχιστον για τις Αβρααμικές θρησκείες, φαίνεται ότι πολλοί που τις αποδέχονται, έχουν όλη την καλή διάθεση να μην εξελιχθούν στο ελάχιστο, να εξακολουθούν διαχρονικά να καθορίζουν απόλυτα την ζωή των πιστών με τον ίδιο τρόπο και να εξαπλωθούν ακόμα και με πόλεμο σε όλο τον κόσμο εξαφανίζοντας κάθε άλλη θρησκεία. Δεν ξέρω αν ισχύει κάτι ανάλογο για όλες τις θρησκείες, πιθανά ο βουδισμός να έχει κάπως διαφορετική αντίληψη. Όμως μια και είναι σπάνιος στην Ελλάδα και στον ευρύτερο χώρο που ζούμε μπορούμε για αυτή την συζήτηση αν τον αφήσουμε έξω, όπως ίσως και άλλες θρησκείες.
Η εξέλιξη των θρησκειών πιθανόν να σχετίζεται και με την ήτα ή την νίκη σε παγκόσμιο επίπεδο των πιστών της. Έτσι μια ηττημένη ομάδα, εφόσον δεν φτάσει να ασπαστεί την θρησκεία των νικητών πιθανόν να εμφανίζει μια θρησκευτική προσέγγιση πλέον σκληρή (αμυντική), από ότι μια νικήτρια που τα μέλη της απολαμβάνουν τους καρπούς της νίκης μασουλώντας αγαθά – παραγωγικούς πόρους από τις ηττημένες ομάδες.
Αν μια θρησκεία επιβάλετέ πλήρως σε κάποιο κράτος, συνηθίζουμε να μιλάμε για θεοκρατικό κράτος. Σε μια τέτοια περίπτωση θα έχουμε μια τάση συντηρητική που θα εμποδίζει τον εκσυγχρονισμό της θρησκείας αλλά και θα εμφανίζει καθυστέρηση στην εξέλιξη πολλών κοινωνικών δομών. Βλέπουμε άλλωστε στην γνωστή μας Ελλάδα ότι πολλές δομές καθορίζονται από το ιερατείο, και οι αλλαγές είναι αργές μερικές φορές απελπιστικά αργές, παρόλο που το κράτος μας είναι σε μεγάλο βαθμό κοσμικό, πολύ μεγαλύτερο ας πούμε από την Αίγυπτο.
Αν λάβουμε υπόψη οτι δεν υπάρχει μια σταθερά διαχρονικά “ομάδα” (δεν υπάρχει καν διαχρονική ομάδα) που να κυριαρχεί πολιτισμικά, οικονομικά και στρατιωτικά στον κόσμο, τίθεται το ερώτημα αν κάποια ειδικά θρησκεία από την φύση της, επιτρέπει ή εμποδίζει την κοινωνική εξέλιξη. Αλλά ανάμεσα στις Αβρααμικές θρησκείες, που αποτελούν θρησκείες εξ αποκάλυψης, άρα τα κείμενα και οι παραδόσεις τους είναι θεωρητικά αδιαμφισβήτητα, δεν υπάρχει κάποια που να μην χαρακτηρίζεται από μια συνολική τάση οργάνωσης της κοινωνίας. Αντίστοιχα έχουμε δει ότι τόσο χριστιανικοί πληθυσμοί, όσο και μουσουλμανικοί εμφάνισαν κορύφωση σε επέκταση αλλά και σε πολιτισμικά και επιστημονικά θέματα, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Φυσικά το ίδιο ισχύει και για τους Αρχαίους Έλληνες “δωδεκαθεϊστές” ή τους Ρωμαίους.
Η χριστιανική θρησκεία έχει αρκετά δείξει στοιχεία ελαστικότητας, έτσι για πολλούς χριστιανούς η Δαρβινική θεωρία δεν αποτελεί πλέον εχθρό (με μεγάλη καθυστέρηση). Ενώ οι προγαμιαίες σχέσεις αν και καταδικάζονται μάλλον γίνονται αποδεκτές σαν ένα γεγονός της ανθρώπινης αδυναμίας, παρά σαν ένα έγκλημα. Ούτε και οι αφορισμοί που θα αφορούσαν ένα κάρο μέλη της κοινωνίας μας συμβαίνουν συχνά, ενώ οι περισσότεροι έχουμε ξεχάσει την σημασία της ακοινωνισίας που επέσυραν. Και αυτά είναι παράδειγμα της αλλαγής της θρησκείας.
Ισχύουν όμως όλες οι αλλαγές, σε όλες τις χώρες, και χριστιανικές κοινωνίες?
Φυσικά και όχι. Όμως δεν γνωρίζω να υπάρχουν ακόμα κάποιες ακραιφνώς θεοκρατικές χριστιανικές χώρες.
Έχει αλλαγές το Ισλάμ? (επειδή μερικοί χρησιμοποιούν την λέξη Ισλάμ με διαφορετικό νόημα από το Μουσουλμανισμός, δεν κατάφερα να βρω κάπου διαφοροποίηση, εκτός του οτι το Ισλαμ περιγράφει την θρησκεία και την κουλτούρα της, ενώ με την λέξη μουσουλμανισμός αναφερόμαστε κυρίως στους πιστούς της ισλαμικής θρησκείας και φορείς της κουλτούρας. Στην γλώσσα μας μάλλον χρησιμοποιούνται αδιακρίτως. Ιδέ και στην σελίδα http://www.differencebetween.net/mis...am-and-muslim/)
Φυσικά και έχει. Έτσι βλέπουμε ότι στο Αφγανιστάν η νόμιμη ηλικία για γάμο για τις γυναίκες είναι τα 16 χρόνια, οπότε για αυτή την χώρα ο Προφήτης σήμερα θα ήταν παράνομος παρόλο που η συντριπτική πλειοψηφία του λαού είναι μουσουλμάνοι και μάλλον ακραιφνείς.....
Αλλά ακόμα και στο θεοκρατικό Ιραν η νόμιμη ηλικία για γάμο γυναικών είναι τα 16 έτη. http://www.payvand.com/news/10/apr/1174.html
Ή η Τουρκία αν και έχει κυρίαρχο το μουσουλμανικό στοιχείο, βλέπουμε στα σήριαλ που μας έχουν πρήξει, ότι αποδέχεται την μη χρήση μαντίλας, και ότι οι ερωτικές σχέσεις δεν καθορίζονται τόσο αυστηρά όσο νομίζαμε διαβάζοντας για εγκλήματα τιμής. Για να είμαι και ποιο συγκεκριμένος, το ότι η Τουρκία έχει κοσμικό (σε ένα βαθμό κράτος), δεν θα αναιρούσε το γεγονός ότι στην τηλεόραση θα ήταν αδύνατο να υπάρχουν τόσες γυναίκες χωρίς μαντίλα, αν ήταν αίτημα της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών για καθαρά οικονομικούς λόγους. Οπότε παρόλο που το μουσουλμανικό στοιχείο είναι κυρίαρχο, “νερώνει το κρασί του”.
Ένα εξαιρετικά όμως ενδιαφέρον στοιχείο, που πιθανόν ισχύει τοσο για το ισλαμ όσο και για τον χριστιανισμό, είναι ότι οι παλαιοί κανόνες διαβίωσης, δεν εξελίχθηκαν μόνο προς ελαστικοποίηση και προσαρμογή προς αυτό που θεωρούμε ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά πιθανότατα εξελίχθηκαν και αντίθετα από πλέον φιλελεύθερες ή ηθικά αποδεκτές θέσεις, προς πλέον απαράδεκτες. Για παράδειγμα φαίνεται ότι η μαντίλα για τις μουσουλμάνες, δεν έχει κάποια στήριξη στο κοράνι, ούτε φυσικά η μπούρκα, αλλά και γενικότερα η θέση της γυναίκας που περιγράφει η ζωή του Προφήτη, μάλλον είναι πολύ πιο αξιοπρεπής, από αυτή που εφαρμόζουν ορισμένα μουσουλμανικά κράτη. Σε άλλα σημεία ίσως έχουμε ανάλογες διαφορές στην χριστιανική θρησκεία, ήτοι, η κοινοβιακή συμβίωση των οικογενειών χριστιανών με απόρριψη της ιδιοκτησίας προς χάρη του συνόλου, μάλλον δεν έχει καν έννοια στην σύγχρονη χριστιανική δύση.
Ποιοι είναι οι παράγοντες όμως που ελαστικοποιούν ή ισχυροποιούν την επέμβαση της θρησκευτικής παράδοσης στην ζωή των λαών σε μια χρονική περίοδο. Πιθανολογώ ότι οι παράγοντες που αναφέρθηκε ότι επηρεάζουν την αποδοχή των παιδικών γάμων, συσχετίζονται στατιστικά και με την επίδραση στην ζωή των λαών της θρησκευτικής παράδοσης, δηλαδή, η εκπαίδευση, η οικονομική επιφάνεια, και η συγκέντρωση σε αστικά κέντρα.
Έτσι αναρωτιέμαι αν με κάποιον τρόπο νομιμοποιείται η διαδεδομένη θεωρία ότι το ισλάμ αποτελώντας μια ισοπεδωτική κοσμοθεωρία αποτελεί κυρίαρχη τροχοπέδη, συγκριτικά μεγαλύτερη από τυχόν άλλες θρησκείες, στην εξέλιξη της κοινωνίας. Ο φονταμενταλισμός που διακρίνουμε αποτελεί σύμπτωμα του Ισλαμ ή των κοινωνιών που εμφανίζουν στοιχεία υστέρησης σε κάποιες ή πολλές κοινωνικές, οικονομικές και παραγωγικές δομές?
Νομίζω οτι τα φονταμενταλιστικά στοιχεία βρίσκουν ομπρέλα μέσα στις θρησκείες. Ακόμα και αν δεν υπήρχε κάποια θρησκεία για να τα φιλοξενήσει, πάλι θα εμφανίζονταν σαν παραδόσεις και έθιμα στις κοινωνίες. Βέβαια η εξ άνωθεν θεωρούμενη από τους πιστούς προέλευση της θρησκείας τα καθιστά πιο ανθεκτικά στο χρόνο και ισχυρά σε μια δεδομένη περίοδο. Από την στιγμή όμως που η θρησκεία αποτελεί ένα ιδιαίτερα συνηθισμένο φαινόμενο στις ανθρώπινες κοινωνίες μέχρι σήμερα, είτε πρέπει να ειδωθούν σαν δομικά στοιχεία των θρησκειών, παράγοντα τις ίδιες τις θρησκείες (άποψη που μάλλον θα προσέγγιζε κάποιος μη πιστός) είτε σαν έμμεσα αναπόφευκτα συμπτώματα της προσκόλλησης του κοσμικού στοιχείου στο πνευματικό κορμό της θρησκείας.
